TUSSENRUIMTE
The space inbetween

Map of Europe with all the new High Speed Lines (valid from 2007). Part of a small book documenting my grandmother, who lived very close to the new High Speed Trainline. Below the (Dutch) text that accompanied the publication



TUSSENRUIMTE

De HogeSnelheidsLijn Zuid (100 kilometer nieuwe spoorlijn tussen Amsterdam en de Belgische grens) zal ervoor zorgen dat we in de loop van 2006 in drie uur van Amsterdam naar Parijs kunnen komen. Deze lijn loopt o.a. door Noord-Brabant en zal vlak langs het huis van mijn oma (ong. 900 meter afstand) gaan rijden.

Het kost me ongeveer twee en een half uur (eerst de trein naar Rotterdam, dan naar Breda en vanuit daar de bus) om vanuit Amsterdam bij haar huis in Zevenbergsche Hoek te komen (hemelsbreed 78 km). In dezelfde tijd zou ik dus binnenkort bijna in Parijs kunnen zijn (hemelsbreed 400 km). Dit heeft iets absurds, en doet je nadenken over wat afstand betekent. Oma drijft verder weg.

Tussenland
Waar zij woont is steeds meer een tussenland, een gebied waar maar weinigen iets te zoeken hebben. Het is een land waar men doorheen gaat. De afgelopen jaren is er in de directe omgeving van haar huis veel gewerkt aan de infrastructuur: de A-16 is van Moerdijk tot Breda verlegd en verbreed en naast deze snelweg is men een paar meter hoog viaduct voor de HSL aan het bouwen dat samen met de reeds bestaande spoorlijn en de snelweg door de beleidsmedewerkers een breed verkeersgebied, of kortweg de bundel wordt genoemd. Wanneer ik door dit landschap loop, voel ik me naakt, tussen auto's en treinen die voorbij zoeven. Het is alsof ik niet ben aangekleed zonder auto of ander vervoermiddel. Hoe vreemd is het dan om te bedenken dat vroeger in ditzelfde gebied mensen elkaar moeten hebben gegroet wanneer men elkaar al wandelend (of op het paard, de tractor, de fiets) tegenkwam. Dit landschap was zo'n vijftig jaar geleden de ondergrond voor het hele sociale leven van mijn oma (en ouders en ooms en tantes).

[...] vanachter het raam van de hogesnelheidstrein ziet de reiziger de provincie [Brabant] in maar vijf minuten!

Stedelijke droom
De HSL-Zuid in Nederland maakt deel uit van het grote Europese HSL-netwerk. De lijn maakt als het ware een droom af, van een Europa dat steeds dichter tot elkaar komt. Onze wereld wordt groter, we kunnen als we willen werken in Amsterdam en wonen in Parijs. Of een avondje uitgaan in Berlijn. Of een weekend naar vrienden in Milaan.

Dit alles is echter een stedelijke droom. Europa wordt misschien meer open en bereikbaar, maar dit geldt alleen voor de steden. De rest van het land lijkt zich eerder te sluiten dan te openen. Wat dit betreft wordt de wereld kleiner; we slaan hele stukken over.

De bundel (de A-16, HSL en bestaande spoorlijn) zal van Moerdijk tot Breda worden omgeven door geluidsschermen. En ook al beloven architecten dat deze eenvoudig van vorm en overwegend transparant zullen zijn en dat door de transparantie [...] bewoners de bundel niet als een muur, die het landschap verdeelt [zien], maar als een helder, doorzichtig 'vlies' dat de bundel begeleidt, het valt niet te ontkennen dat er een scheiding wordt aangebracht. Reizen met de nieuwe HSL is een andere ervaring dan een gewone treinreis (en totaal anders dan een fiets- of wandeltocht). Het is misschien te vergelijken met het verschil tussen een gewone glijbaan, waarin men de omgeving aan zich voorbij ziet glijden, waarbij het plezier ontleent wordt aan een snelheid ten opzichte van de stilstaande dingen en een afgesloten tunnelglijbaan, waarbij het meer gaat om de snelheid op zich, hoe de bochten voelen aan het lichaam. Een tunnelglijbaan is een eenzamere ervaring, zoiets doe je in je eentje (en er is geen gezwaai meer naar mensen aan de kant).

Het land dat gepasseerd wordt als een abstracte uitgesmeerde strook, behang voor de stadse treinreiziger.

Nieuwe snelheid
De HSL langs het huis van mijn oma loopt op dit traject over een viaduct van een paar meter hoog, dat vanaf ver het landschap doorkruist. Het heeft iets machtigs, oma noemt het viaduct 'een mooi kunstwerk'. Het heeft ook iets brutaals: vliegen over het landschap. Wanneer ik vanuit oma's keuken naar buiten kijk is het net een science fiction film. Wij als publiek kijken omhoog naar het doek waar andere mensen, mensen uit de toekomst, een andere snelheid hebben. In de tijd waarin oma een trek van haar sigaret neemt zijn deze andere mensen alweer een kilometer verder. Oma vertelt, half spottend, hoe ze zich letterlijk in de put voelt, nu de HSL over een hoog viaduct loopt en de snelweg langs haar huis is opgehoogd. Ze drijft niet alleen weg, ze zakt ook verder weg.

De nieuwe snelheid van het treinreizen zet zich ergens tegen af. De HSL zal werelden openen, maar ook sluiten.

Hilde Meeus, 2003